Proverbs 24

ne aemuleris viros malos nec desideres esse cum eis

بر اشخاص شریر حسادت نورز و آرزوی دوستی با آنها را نداشته باش،

quia rapinas meditatur mens eorum et fraudes labia eorum loquuntur

زیرا تمام فکر آنها این است که به مردم ظلم کنند، و هرگاه که دهان باز می‌کنند، دربارهٔ شرارت گفت‌وگو می‌کنند.

sapientia aedificabitur domus et prudentia roborabitur

خانه بر اساس حکمت و عقل آباد می‌گردد و

in doctrina replebuntur cellaria universa substantia pretiosa et pulcherrima

با دانایی اتاقهای آن از اسباب نفیس و گران‌قیمت پُر می‌شوند.

vir sapiens et fortis est et vir doctus robustus et validus

شخص دانا و فهمیده، از قدرت زیاد برخوردار است و همیشه به قدرت خود می‌افزاید.

quia cum dispositione initur bellum et erit salus ubi multa consilia sunt

پیروزی در جنگ بستگی به تدبیر خوب و مشورت زیاد دارد.

excelsa stulto sapientia in porta non aperiet os suum

شخص احمق نمی‌تواند به حکمت دست یابد. وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گیرد، او حرفی برای گفتن ندارد.

qui cogitat malefacere stultus vocabitur

کسی‌که دایم نقشه‌های پلید در سر می‌پروراند، دردسرآفرین خوانده خواهد شد.

cogitatio stulti peccatum est et abominatio hominum detractor

نقشه‌های آدم احمق، گناه‌آلودند و کسی‌که دیگران را مسخره می‌کند، مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد.

si desperaveris lassus in die angustiae inminuetur fortitudo tua

اگر نتوانی سختی‌های زندگی را تحمّل کنی، شخص ضعیفی هستی.

erue eos qui ducuntur ad mortem et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses

از نجات دادن کسی‌که به ناحق محکوم شده است، کوتاهی نکن.

si dixeris vires non suppetunt qui inspector est cordis ipse intellegit et servatorem animae tuae nihil fallit reddetque homini iuxta opera sua

نگو که از ماجرا بی‌خبر بوده‌ای، زیرا خدایی که جان تو را در دست دارد و از دل تو آگاه است، می‌داند که تو از همه‌چیز باخبر بوده‌ای. او هرکسی را مطابق کارهایش جزا می‌دهد.

comede fili mi mel quia bonum est et favum dulcissimum gutturi tuo

فرزندم، همان‌طور که خوردن عسل دهان تو را شیرین می‌کند، کسب حکمت نیز برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی‌که حکمت می‌آموزد، آیندهٔ خوبی در انتظارش می‌باشد و امیدهایش برباد نمی‌رود.

sic et doctrina sapientiae animae tuae quam cum inveneris habebis in novissimis et spes tua non peribit

فرزندم، همان‌طور که خوردن عسل دهان تو را شیرین می‌کند، کسب حکمت نیز برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی‌که حکمت می‌آموزد، آیندهٔ خوبی در انتظارش می‌باشد و امیدهایش برباد نمی‌رود.

ne insidieris et quaeras impietatem in domo iusti neque vastes requiem eius

مانند بدکاران نباش که منتظر هستند تا خانهٔ مردم درستکار را غارت و ویران کنند،

septies enim cadet iustus et resurget impii autem corruent in malum

زیرا شخص درستکار حتّی اگر هفت بار هم بیفتد، باز برمی‌خیزد، ولی اشخاص بدکار، گرفتار بلا شده سرنگون می‌گردند.

cum ceciderit inimicus tuus ne gaudeas et in ruina eius ne exultet cor tuum

وقتی دشمنانت دچار مصیبت می‌شوند، خوشحال نشو و هنگامی‌که می‌افتند خوشی نکن،

ne forte videat Dominus et displiceat ei et auferat ab eo iram suam

زیرا خداوند، این کار تو را می‌بیند و نمی‌پسندد و آنگاه از مجازات آنها دست برمی‌دارد.

ne contendas cum pessimis nec aemuleris impios

به‌خاطر مردم بدکار، تشویش نداشته باش و به آنها حسادت نورز،

quoniam non habent futurorum spem mali et lucerna impiorum extinguetur

زیرا شخص بدکار، آینده‌ای ندارد و چراغش خاموش می‌شود.

time Dominum fili mi et regem et cum detractoribus non commiscearis

فرزندم از خداوند و پادشاه بترس و با کسانی‌که علیه آنها شورش می‌‌کنند، همدست نشو.

quoniam repente consurget perditio eorum et ruinam utriusque quis novit

زیرا نابودی آنها ناگهانی است و کسی نمی‌داند که خداوند و پادشاه چه بلایی بر سر آنها می‌آورند.

haec quoque sapientibus cognoscere personam in iudicio non est bonum

مردان حکیم این سخنان را نیز گفته‌اند: قاضی نباید در داوری از کسی طرفداری کند.

qui dicit impio iustus es maledicent ei populi et detestabuntur eum tribus

هرکسی که به مجرم بگوید: «تو بی‌گناه هستی»، مورد لعنت و نفرت مردم قرار می‌گیرد.

qui arguunt laudabuntur et super ipsos veniet benedictio

امّا شخصی که گناهکار را محکوم کند، کامیابی و خوشی نصیبش می‌شود.

labia deosculabitur qui recta verba respondet

پاسخ صادقانه نشانهٔ دوستی حقیقی می‌باشد.

praepara foris opus tuum et diligenter exerce agrum tuum ut postea aedifices domum tuam

اول کسب و کار خود سر و سامان بده، آنگاه خانه و خانواده تشکیل بده.

ne sis testis frustra contra proximum tuum nec lactes quemquam labiis tuis

برضد همسایه‌ات شهادت دروغ مده و سخنان غلط درباره‌اش بر زبان نیاور.

ne dicas quomodo fecit mihi sic faciam ei reddam unicuique secundum opus suum

نگو: «همان بلایی را که بر سر من آورده، بر سر خودش می‌آورم.»

per agrum hominis pigri transivi et per vineam viri stulti

از کنار مزرعهٔ آدم تنبل و تاکستان شخص نادان گذشتم.

et ecce totum repleverant urticae operuerant superficiem eius spinae et maceria lapidum destructa erat

در همه‌جا خار روییده بود. علفهای هرزه زمین را پوشانده و دیوار مزرعه فروریخته بود.

quod cum vidissem posui in corde meo et exemplo didici disciplinam

با دیدن این منظره به فکر فرورفتم و این درس را آموختم:

parum inquam dormies modicum dormitabis pauxillum manus conseres ut quiescas

کسی‌که دست بر روی دست می‌گذارد و پیوسته می‌خوابد،

et veniet quasi cursor egestas tua et mendicitas quasi vir armatus

عاقبت تنگدستی همچون راهزن مسلّحی به سراغش می‌آید.