Proverbs 23

When thou sittest to eat with a ruler, consider diligently what is before thee:

وقتی با حاکم غذا می‌خوری، به‌خاطر داشته باش که با چه کسی نشسته‌ای.

And put a knife to thy throat, if thou be a man given to appetite.

اگر شخص پُرخوری هستی، خودت را کنترل کن

Be not desirous of his dainties: for they are deceitful meat.

و حریص غذاهای لذیذ او نباش، زیرا ممکن است تو را فریب بدهد.

Labour not to be rich: cease from thine own wisdom.

عاقل باش و برای کسب ثروت، خود را خسته نکن،

Wilt thou set thine eyes upon that which is not? for riches certainly make themselves wings; they fly away as an eagle toward heaven.

زیرا ثروت پایدار نیست و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

Eat thou not the bread of him that hath an evil eye, neither desire thou his dainty meats:

از سفرهٔ شخص خسیس غذا نخور و برای خوراکهای لذیذ او حریص نباش،

For as he thinketh in his heart, so is he: Eat and drink, saith he to thee; but his heart is not with thee.

زیرا او حساب هرچه را که بخوری در فکر خود نگاه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، امّا این را از صمیم دل نمی‌گوید.

The morsel which thou hast eaten shalt thou vomit up, and lose thy sweet words.

لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکّرات تو برباد خواهد رفت.

Speak not in the ears of a fool: for he will despise the wisdom of thy words.

آدم احمق را نصیحت نکن، زیرا او سخنان حکیمانهٔ تو را بی‌اهمیّت می‌شمارد.

Remove not the old landmark; and enter not into the fields of the fatherless:

حدود زمین خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را بزور نگیر،

For their redeemer is mighty; he shall plead their cause with thee.

زیرا پشتیبان ایشان قوی است و به داد آنها می‌رسد.

Apply thine heart unto instruction, and thine ears to the words of knowledge.

وقتی معلّم تو را تعلیم می‌دهد، از صمیم دل به سخنان آموزندهٔ او گوش بده.

Withhold not correction from the child: for if thou beatest him with the rod, he shall not die.

از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن، زیرا تنبیه او را نمی‌کشد،

Thou shalt beat him with the rod, and shalt deliver his soul from hell.

بلکه جان او را از هلاکت نجات می‌دهد.

My son, if thine heart be wise, my heart shall rejoice, even mine.

فرزندم، اگر حکمت بیاموزی، دل من شاد می‌شود،

Yea, my reins shall rejoice, when thy lips speak right things.

و هنگامی‌که سخن راست بگویی، تمام وجودم شادمان می‌گردد.

Let not thine heart envy sinners: but be thou in the fear of the LORD all the day long.

به شریران حسادت نورز، بلکه آرزوی تو اطاعت از خداوند باشد؛

For surely there is an end; and thine expectation shall not be cut off.

زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو برباد نخواهد رفت.

Hear thou, my son, and be wise, and guide thine heart in the way.

فرزندم، عاقل باش و به سخنانم گوش بده. در راه راست قدم بردار

Be not among winebibbers; among riotous eaters of flesh:

و با میگساران و شکم‌پرستان معاشرت نکن،

For the drunkard and the glutton shall come to poverty: and drowsiness shall clothe a man with rags.

زیرا کسانی‌که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج می‌شوند.

Hearken unto thy father that begat thee, and despise not thy mother when she is old.

به نصیحت پدرت که تو را به وجود آورده است، گوش بده و مادرت را هنگامی‌که پیر می‌شود، خوار نشمار.

Buy the truth, and sell it not; also wisdom, and instruction, and understanding.

در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و دانش را کسب کن و به هیچ قیمتی آنها را از دست نده.

The father of the righteous shall greatly rejoice: and he that begetteth a wise child shall have joy of him.

فرزندی درستکار و دانا باش تا باعث خوشی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

Thy father and thy mother shall be glad, and she that bare thee shall rejoice.

فرزندی درستکار و دانا باش تا باعث خوشی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

My son, give me thine heart, and let thine eyes observe my ways.

فرزندم، سخنان مرا بشنو و زندگی مرا سرمشق خود قرار ده.

For a whore is a deep ditch; and a strange woman is a narrow pit.

بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

She also lieth in wait as for a prey, and increaseth the transgressors among men.

او مانند راهزن در کمین قربانی‌های خود می‌نشیند و به تعداد مردم خیانتکار می‌افزاید.

Who hath woe? who hath sorrow? who hath contentions? who hath babbling? who hath wounds without cause? who hath redness of eyes?

مصیبت و بدبختی نصیب چه کسی می‌شود؟ چه کسی همیشه جنگ و دعوا برپا می‌کند؟ چه کسی بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

They that tarry long at the wine; they that go to seek mixed wine.

کسی‌که دایم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

Look not thou upon the wine when it is red, when it giveth his colour in the cup, when it moveth itself aright.

پس فریفتهٔ شراب سرخ‌فام نشو که در جام به تو چشمک می‌زند و بعد آهسته از گلویت پایین می‌رود.

At the last it biteth like a serpent, and stingeth like an adder.

در آخر، همچون مار، تو را خواهد گزید و مانند افعی تو را نیش خواهد زد.

Thine eyes shall behold strange women, and thine heart shall utter perverse things.

چشمانت چیزهای عجیب و غریب می‌بینند و گرفتار وهم و خیال می‌گردی.

Yea, thou shalt be as he that lieth down in the midst of the sea, or as he that lieth upon the top of a mast.

مانند کسی می‌شوی که در دریا خوابیده و با امواج آن دست و پنجه نرم می‌کند.

They have stricken me, shalt thou say, and I was not sick; they have beaten me, and I felt it not: when shall I awake? I will seek it yet again.

می‌گویی: «مرا زدند، امّا دردی را احساس نمی‌کنم. چه وقت به هوش می‌آیم تا یک پیالهٔ دیگر بنوشم؟»