Proverbs 25

اینها نیز از امثال سلیمان است که کاتبان حزقیا، پادشاه یهودا آنها را نوشته‌اند:

These are also proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah king of Judah copied out.

عظمت خدا در پوشاندن اسرار اوست، امّا عظمت پادشاه در جستجو کردن امور.

It is the glory of God to conceal a thing: but the honour of kings is to search out a matter.

پی بردن به افکار پادشاه مانند پی بردن به بلندی آسمان و عمق زمین، غیر ممکن است.

The heaven for height, and the earth for depth, and the heart of kings is unsearchable.

ناخالصی را از نقره جدا کن تا زرگر بتواند از آن ظرفی بسازد.

Take away the dross from the silver, and there shall come forth a vessel for the finer.

مأموران شریر پادشاه را از او دور کن تا تخت او در عدالت پایدار بماند.

Take away the wicked from before the king, and his throne shall be established in righteousness.

وقتی به حضور پادشاه می‌روی، خود را شخص بزرگی مپندار و در جای بزرگان منشین،

Put not forth thyself in the presence of the king, and stand not in the place of great men:

چون بهتر است به تو گفته شود: «بالاتر بنشین»، تا اینکه تو را در برابر چشمان بزرگان در جای پایین‌تر بنشانند.

For better it is that it be said unto thee, Come up hither; than that thou shouldest be put lower in the presence of the prince whom thine eyes have seen.

وقتی با همسایه‌ات اختلاف داری، با شتاب به دادگاه نرو، زیرا اگر در آخر ثابت شود که حق با او بوده است، تو چه خواهی کرد؟

Go not forth hastily to strive, lest thou know not what to do in the end thereof, when thy neighbour hath put thee to shame.

وقتی با همسایه‌ات دعوا می‌کنی، رازی را که از دیگران شنیده‌ای فاش نکن،

Debate thy cause with thy neighbour himself; and discover not a secret to another:

زیرا در این صورت دیگر کسی به تو اطمینان نخواهد کرد و بدنام خواهی شد.

Lest he that heareth it put thee to shame, and thine infamy turn not away.

سخنی که بجا گفته شود، مانند نگین طلاست که در ظرف نقره‌ای نشانده شده باشد.

A word fitly spoken is like apples of gold in pictures of silver.

نصیحت شخص دانا برای گوش شنوا، مانند حلقهٔ طلا و جواهر، با ارزش است.

As an earring of gold, and an ornament of fine gold, so is a wise reprover upon an obedient ear.

خدمتکار امین همچون آب سرد در گرمای تابستان، روح آقای خود را تازه می‌کند.

As the cold of snow in the time of harvest, so is a faithful messenger to them that send him: for he refresheth the soul of his masters.

کسی‌که دَم از سخاوت می‌زند، امّا چیزی به کسی نمی‌بخشد، مانند ابر و بادی است که باران نمی‌آورد.

Whoso boasteth himself of a false gift is like clouds and wind without rain.

شخص صبور می‌تواند حتّی حاکم را قانع سازد و زبان نرم می‌تواند هر مانع قوی را از بین بردارد.

By long forbearing is a prince persuaded, and a soft tongue breaketh the bone.

اگر به عسل دست یافتی، به اندازهٔ کافی بخور، وگرنه آن را استفراغ خواهی کرد.

Hast thou found honey? eat so much as is sufficient for thee, lest thou be filled therewith, and vomit it.

بیش از حد به خانهٔ همسایه‌ات نرو، مبادا از تو متنفّر شود.

Withdraw thy foot from thy neighbour's house; lest he be weary of thee, and so hate thee.

شهادت دروغ برضد همسایه، مانند تبر و شمشیر و تیرِ تیز، صدمه می‌زند.

A man that beareth false witness against his neighbour is a maul, and a sword, and a sharp arrow.

اعتماد کردن به شخص خائن در زمان سختی، مانند جویدن غذا با دندان لق و دویدن با پای شکسته است.

Confidence in an unfaithful man in time of trouble is like a broken tooth, and a foot out of joint.

آواز خواندن برای شخص غمگین، مانند لخت شدن در هوای سرد و پاشیدن نمک بر زخم است.

As he that taketh away a garment in cold weather, and as vinegar upon nitre, so is he that singeth songs to an heavy heart.

اگر دشمنت گرسنه باشد، به او غذا بده و اگر تشنه باشد، او را آب بنوشان.

If thine enemy be hungry, give him bread to eat; and if he be thirsty, give him water to drink:

این کار تو او را شرمنده می‌سازد و خداوند به تو پاداش می‌دهد.

For thou shalt heap coals of fire upon his head, and the LORD shall reward thee.

همان‌طور که باد شمال باران می‌آورد، بدگویی هم خشم و عصبانیّت به بار می‌آورد.

The north wind driveth away rain: so doth an angry countenance a backbiting tongue.

سکونت در گوشهٔ بام، بهتر است از زندگی کردن با زن غرغرو در یک خانه.

It is better to dwell in the corner of the housetop, than with a brawling woman and in a wide house.

خبر خوشی که از دیار دور می‌رسد، همچون آب سردی برای آدم تشنه است.

As cold waters to a thirsty soul, so is good news from a far country.

سازش آدم درستکار با شخص شریر مانند آلوده کردن منبع آب و گِل آلود ساختن چشمه است.

A righteous man falling down before the wicked is as a troubled fountain, and a corrupt spring.

همان‌طور که زیاده روی در خوردن عسل ضرر دارد، انتظار شنیدن تعریف و تمجید از مردم نیز ناپسند است.

It is not good to eat much honey: so for men to search their own glory is not glory.

کسی‌که بر نفس خویش تسلّط ندارد، مثل شهر بی‌دیوار، ناامن است.

He that hath no rule over his own spirit is like a city that is broken down, and without walls.