Proverbs 23

وقتی با حاکم غذا می‌خوری، به‌خاطر داشته باش که با چه کسی نشسته‌ای.

When thou sittest to eat with a ruler, consider diligently what is before thee:

اگر شخص پُرخوری هستی، خودت را کنترل کن

And put a knife to thy throat, if thou be a man given to appetite.

و حریص غذاهای لذیذ او نباش، زیرا ممکن است تو را فریب بدهد.

Be not desirous of his dainties: for they are deceitful meat.

عاقل باش و برای کسب ثروت، خود را خسته نکن،

Labour not to be rich: cease from thine own wisdom.

زیرا ثروت پایدار نیست و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

Wilt thou set thine eyes upon that which is not? for riches certainly make themselves wings; they fly away as an eagle toward heaven.

از سفرهٔ شخص خسیس غذا نخور و برای خوراکهای لذیذ او حریص نباش،

Eat thou not the bread of him that hath an evil eye, neither desire thou his dainty meats:

زیرا او حساب هرچه را که بخوری در فکر خود نگاه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، امّا این را از صمیم دل نمی‌گوید.

For as he thinketh in his heart, so is he: Eat and drink, saith he to thee; but his heart is not with thee.

لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکّرات تو برباد خواهد رفت.

The morsel which thou hast eaten shalt thou vomit up, and lose thy sweet words.

آدم احمق را نصیحت نکن، زیرا او سخنان حکیمانهٔ تو را بی‌اهمیّت می‌شمارد.

Speak not in the ears of a fool: for he will despise the wisdom of thy words.

حدود زمین خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را بزور نگیر،

Remove not the old landmark; and enter not into the fields of the fatherless:

زیرا پشتیبان ایشان قوی است و به داد آنها می‌رسد.

For their redeemer is mighty; he shall plead their cause with thee.

وقتی معلّم تو را تعلیم می‌دهد، از صمیم دل به سخنان آموزندهٔ او گوش بده.

Apply thine heart unto instruction, and thine ears to the words of knowledge.

از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن، زیرا تنبیه او را نمی‌کشد،

Withhold not correction from the child: for if thou beatest him with the rod, he shall not die.

بلکه جان او را از هلاکت نجات می‌دهد.

Thou shalt beat him with the rod, and shalt deliver his soul from hell.

فرزندم، اگر حکمت بیاموزی، دل من شاد می‌شود،

My son, if thine heart be wise, my heart shall rejoice, even mine.

و هنگامی‌که سخن راست بگویی، تمام وجودم شادمان می‌گردد.

Yea, my reins shall rejoice, when thy lips speak right things.

به شریران حسادت نورز، بلکه آرزوی تو اطاعت از خداوند باشد؛

Let not thine heart envy sinners: but be thou in the fear of the LORD all the day long.

زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو برباد نخواهد رفت.

For surely there is an end; and thine expectation shall not be cut off.

فرزندم، عاقل باش و به سخنانم گوش بده. در راه راست قدم بردار

Hear thou, my son, and be wise, and guide thine heart in the way.

و با میگساران و شکم‌پرستان معاشرت نکن،

Be not among winebibbers; among riotous eaters of flesh:

زیرا کسانی‌که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج می‌شوند.

For the drunkard and the glutton shall come to poverty: and drowsiness shall clothe a man with rags.

به نصیحت پدرت که تو را به وجود آورده است، گوش بده و مادرت را هنگامی‌که پیر می‌شود، خوار نشمار.

Hearken unto thy father that begat thee, and despise not thy mother when she is old.

در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و دانش را کسب کن و به هیچ قیمتی آنها را از دست نده.

Buy the truth, and sell it not; also wisdom, and instruction, and understanding.

فرزندی درستکار و دانا باش تا باعث خوشی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

The father of the righteous shall greatly rejoice: and he that begetteth a wise child shall have joy of him.

فرزندی درستکار و دانا باش تا باعث خوشی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

Thy father and thy mother shall be glad, and she that bare thee shall rejoice.

فرزندم، سخنان مرا بشنو و زندگی مرا سرمشق خود قرار ده.

My son, give me thine heart, and let thine eyes observe my ways.

بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

For a whore is a deep ditch; and a strange woman is a narrow pit.

او مانند راهزن در کمین قربانی‌های خود می‌نشیند و به تعداد مردم خیانتکار می‌افزاید.

She also lieth in wait as for a prey, and increaseth the transgressors among men.

مصیبت و بدبختی نصیب چه کسی می‌شود؟ چه کسی همیشه جنگ و دعوا برپا می‌کند؟ چه کسی بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

Who hath woe? who hath sorrow? who hath contentions? who hath babbling? who hath wounds without cause? who hath redness of eyes?

کسی‌که دایم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

They that tarry long at the wine; they that go to seek mixed wine.

پس فریفتهٔ شراب سرخ‌فام نشو که در جام به تو چشمک می‌زند و بعد آهسته از گلویت پایین می‌رود.

Look not thou upon the wine when it is red, when it giveth his colour in the cup, when it moveth itself aright.

در آخر، همچون مار، تو را خواهد گزید و مانند افعی تو را نیش خواهد زد.

At the last it biteth like a serpent, and stingeth like an adder.

چشمانت چیزهای عجیب و غریب می‌بینند و گرفتار وهم و خیال می‌گردی.

Thine eyes shall behold strange women, and thine heart shall utter perverse things.

مانند کسی می‌شوی که در دریا خوابیده و با امواج آن دست و پنجه نرم می‌کند.

Yea, thou shalt be as he that lieth down in the midst of the sea, or as he that lieth upon the top of a mast.

می‌گویی: «مرا زدند، امّا دردی را احساس نمی‌کنم. چه وقت به هوش می‌آیم تا یک پیالهٔ دیگر بنوشم؟»

They have stricken me, shalt thou say, and I was not sick; they have beaten me, and I felt it not: when shall I awake? I will seek it yet again.